Quyền nuôi con là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu sau ly hôn.

 

1. Quyền nuôi con sau khi ly hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

Điều 81, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:

– Sau khi đã ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động  mà  không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

1.1. Quy định về người trực tiếp nuôi con

– Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

– Trong trường hợp con dưới 36 tháng tuổi thì được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con thì sẽ được Tòa án xem xét.

Như vậy, về nguyên tắc, việc ai là người trực tiếp nuôi con sau khi bố mẹ ly hôn có thể được các bên (vợ, chồng) tự thỏa thuận với nhau và được tòa án ghi nhận sự thỏa thuận này trong bản án.

1.2.  Nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn

– Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.

– Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con. Vậy, người không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng (mức cấp dưỡng tùy theo điều kiện kinh tế hoặc theo thỏa thuận) để người kia chăm sóc, nuôi dưỡng đến khi trưởng thành. Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ theo quy định tại Điều 82 của Luật này; yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình.

– Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở. Nhưng ngược lại, cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.

2. Những yếu tố được xem xét trong việc Tòa án quyết định giao con cho người trực tiếp trông nom, nuôi dưỡng, giáo dục.

Để hướng tới đảm bảo tốt nhất cho sự phát triển của con, đặc biệt là con tuổi vị thành niên, con không có khả năng lao động… ngoài việc tôn trọng sự thỏa thuận của các bên đương sự, Tòa án khi giải quyết vụ án ly hôn còn xem xét vào các yếu tố sau đây để ra quyết định giao con cho ai là người trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng.

– Về độ tuổi của con: Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình 2014 quy định on dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con. Trẻ em dưới 36 tháng tuổi cần một chế độ chăm sóc, nuôi dưỡng đặc biệt. Xét về mặt xã hội và phát triển sinh học của bé, giao cho người mẹ trực tiếp nuôi dưỡng để bảo vệ sự phát triển vốn rất còn non nớt của bé.

• Lấy ý kiến của con: Nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con. Khi con từ 07 tuổi trở lên, con đã bắt đầu có nhận thức và có sở thích riêng về lối sống và sinh hoạt. Bởi vậy, hỏi ý kiến của con là 1 trong những cơ sở để đảm bảo bé được phát triển theo đúng sở thích, nguyện vọng.
• Yếu tố về kinh tế: Người trực tiếp nuôi dưỡng con phải có thu nhập và kinh tế ổn định để đảm bảo cho con được nuôi dưỡng, học tập, chăm sóc tốt nhất về cả vật chất lẫn sức khỏe, tinh thần….
• Yếu tố về đạo đức và môi trường sống: Trẻ em là đối tượng được xã hội đặc biệt quan tâm. Để môi trường sống của trẻ được đảm bảo lành mạnh, Tòa án còn xem xét yếu tố về đạo đức, lối sống của bố hoặc mẹ để ra quyết định lựa chọn người chăm sóc, nuôi dưỡng tốt nhất cho con.

Như vậy, ngoài nguyên tắc theo thỏa thuận của các bên đương sự, về vấn đề nuôi con sau khi ly hôn, Tòa án có thẩm quyền còn căn cứ vào rất nhiều khía cạnh và yếu tố để lựa chọn cho trẻ một phương án được chăm sóc, nuôi dưỡng tốt nhất.

3. Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn

Trong một số trường hợp, quyền được trực tiếp nuôi con sau ly hôn có thể bị thay đổi. Đó là khi có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.

Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được Tòa án giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:

– Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con và thỏa thuận này phù hợp với quy định của pháp luật.

– Người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con

– Cũng như khi ra quyết định về quyền trực tiếp nuôi con trong vụ án ly hôn, việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.

– Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án có thể ra quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.

Các cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con bao gồm

a) Người thân thích;

b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

4. Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên

Cha, mẹ có thể bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong các trường hợp sau đây:

– Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;

– Có hành vi phá tán tài sản của con;

– Có biểu hiện lối sống đồi trụy;

– Có các hành vi xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

Căn cứ vào từng trường hợp cụ thể, Tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của  Người thân thích;Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình; Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em ra quyết định không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này.

Gia đình là tế bào của xã hội. Ly hôn là điều mà không một gia đình nào thực sự mong muốn. Khi ly hôn đã là phương án cuối cùng đối với những cuộc hôn nhân không thể cứu vãn thì vấn đề sau cùng mà pháp luật, xã hội quan tâm nhiều nhất là vấn đề quyền nuôi con sau khi ly hôn.

Để đảm bảo tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp cho các con sau khi ly hôn, Luật hôn nhân và gia đình 2014 đã có những chế định phù hợp quy định về quyền trược tiếp nuôi con, nghĩa vụ cấp dưỡng của người không trực tiếp nuôi con, thay đổi quyền trực tiếp nuôi con và hạn chế quyền đối với con. Hi vọng, với bài viết này, chúng tôi đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin cơ bản và hữu ích. Nếu cần thêm thông tin, quý khách vui lòng liên hệ Công ty Luật Đại Nguyên để được tư vấn dịch vụ ly hôn chi tiết.

Trân trọng!